تابه‌حال این احساس به شما دست داده که همیشه تنها، بی‌پناه یا ناراحت هستید؟ یا حس کرده‌اید که هیچکس شما را درک نمی‌کند و احساستان را نمی‌فهمد؟
درصد زیادی از آدم‌ها کم و بیش این احساسات را تجربه می‎کنند و در درون یک حال غم و ناراحتی یا افسردگی درونشان ایجاد می‌شود. شاید وجود این حس در برخی موقعیت‌های زندگی طبیعی باشد و برای هر فردی اتفاق بیفتد. اما زیاد شدن این احساس و تجربیات افراطی ناشی از آن می‌تواند زندگی فرد را به سمت نابودی ببرد.
شاید بتوان حس افراطی و بیش از حد برآورده نشدن نیاز از سوی دیگران را به عنوان محرومیت عاطفی شناخت. آیا با معنای محرومیت عاطفی و اتفاقی که در آن می‌افتد آشنا هستید؟در این مطلب از سوشیانت تست قصد داریم شما را با طرحواره محرومیت عاطفی و علائم و نشانه‌ها و همچنین درمان طرحواره محرومیت عاطفی آشنا کنیم. اگر دوست دارید این طرحواره را بشناسید و درباره آن بیشتر بدانید، ما را در ادامه این مطلب همراهی کنید:

درباره طرحواره چه می‌دانید؟

شاید بهتر باشد پیش از پرداختن به طرحواره محرومیت عاطفی درباره طرحواره ها صحبت کنیم و با مفهوم طرحواره آشنا شویم.
طرحواره‌ها یکی از مهم‌ترین مفاهیم در روانشناسی هستند که در کودکی شکل‌ می‌گیرند و خودشان را در بزرگسالی نشان می‌دهند.
برای اینکه مفهوم طرحواره را بهتر متوجه شوید، به این مثال توجه کنید:

هر نوزادی که به دنیا می‌آید شبیه به یک صفحه سفید است که هیچ نقش و نگاری روی آن نیست. برخورد با محیط، خانواده، والدین و اطرافیان به مرور زمان نقش‌هایی را روی این صفحه سفید ایجاد می‌کند که تا سال‌ها ماندگار می‌مانند.
طرحواره‌ها قالب‌ها، چارچوب‌ها و مفاهیم شناختی هستند که تفسیر اطلاعات پیرامون را برای ما ممکن می‌کنند. ژان پیاژه اعتقاد دارد که طرحواره ها الگوهای ذهنی هستند که اگر وجود نداشتند، ما هیچ تصویر ذهنی‌ای نداشتیم و نمی‌توانستیم تجربیات خود را به کار ببریم یا برای آینده اقدام کنیم.
طرحواره‌های ذهنی در کودکی شکل می‌گیرند و با توجه به دریافت‌ها و واکنش‌هایی که دریافت کرده‌ایم، در دوران بزرگسالی بروز می‌کنند. ما فعالیت‌ها، روابط و … خودمان را با همین الگوهای ذهنی پیش می‌بریم و به زبان ساده دنیای اطرافمان را با همین الگوهای ثابت و تکرارشونده می‌شناسیم.
گاهی این طرحواره‌ها مثبت و سازگارند و گاهی ناسازگار هستند و می‌توانند بخشی از زندگی ما را با اختلال روبه‌رو کنند.

طرحواره محرومیت عاطفی چیست؟

افرادی که این طحواره در آن‌ها شکل نگرفته عموما در دوران کودکی مراقب، عشق، امنیت و گرمای عاطفی را به اندازه ای کافی تجربه نکرده اند. از این رو هیچ وقت انتظار دریافت محبت و حمایت از سوی دیگران را ندارند. آن‌ها نمی‌توانند بتور کنند که دیگران آن‌ها را دوست دارند. در واقع آن‌ها انتظار دریافت محبت و عشق را ندارند و عموما احساس تنهایی می‌کنند. سه نوع محرومیت عاطفی وجود دارد :

الف – محرومیت از همدلی : در این نوع از محرومیت، بیمار طعم درک شدن، شنیده شدن و در میان گذاشتن احساسات مهم خود را با دیگران نچشیده است.

ب – محرومیت از محبت : توجه، عاطفه، محبت و صمیمیت مواردی هستند که بیمار در دوره‌ی کودکی از آن‌ها محروم شده است و اکنون در بزرگسالی انتظار دیافت آن‌ها را ندارند.

ج – محرومیت از حمایت : بیمار در دوره‌ی کودکی منبع قدرتمندی برای دیافت راهنمایی و حمایت نداشته است و این انتظار در او شکل گرفته است که دیگران نه توانایی و حمایت دارند و نه قصد ابراز آن را دارند.

طرحواره محرومیت عاطفی با حس عدم ارضای نیازهای عاطفی خودش را نشان می‌دهد. اگر بخواهیم این طرحواره را ساده بیان کنیم، باید بگوییم فردی که با این طرحواره روبه‌رو است، به طور دائم احساس می‌کند که فرد دوست داشتنی‌ای نیست و به اندازه‌ای که نیاز دارد از سوی دیگران مورد توجه قرار نگرفته است.
نکته جالب درباره این طرحواره این است که علی‌رغم شایع بودن، عده بسیار زیادی از وجود این طرحواره درون خود اطلاع ندارند و اغلب با احساسات مبهم و کلی مثل ناراحتی، غم و اندوه یا افسردگی به درمانگر مراجعه می‌کنند.
این طرحواره به صورتی خودش را بروز می‌دهد که انگار فرد گمشده‌ای دارد و در زندگی به دنبال آن می‌گردد. این تجربه مجموعه‌ای احساس غم، تنهایی و بی‌پناهی را به فرد می‌دهد.
محرومیت عاطفی به سه شکل بروز می‌کند و در واقع سه حوزه از محرومیت را در برمی‌گیرد:

محرومیت از محبت: مدلی از محرومیت عاطفی که با عدم توجه، مهربانی یا عطوفت همراه است.

محرومیت از همدلی: این نوع محرومیت با درک نشدن از سوی دیگران، عدم توجه به ندای درون و حرف دل و عدم خود افشایی یا در میان گذاشتن احساسات با دیگران بروز می‌کند.

محرومیت از حمایت: این محرومیت در جهت نبود راهنمایی و جهت‌دهی از سمت دیگران بروز می‌کند و فرد در این احساس به سر می‌برد که هیچ حامی مطمئنی ندارد.

نشانه های طرحواره محرومیت عاطفی

هر طرحواره‌ای خودش را با ویژگی‌های مشخصی نمایان می‌کند. طرحواره محرومیت عاطفی نیز دقیقا با علائم و نشانه‌های خاصی مطرح می‌شود. از مهم‌ترین نشانه های طرحواره محرومیت عاطفی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• افرادی که با طرحواره محرومیت عاطفی روبه‌رو هستند اغلب نمی‌دانند مشکل درونی‌شان چیست و احساساتی که تجربه می‌کنند از کجا نشات می‌گیرد. آن‌ها عموما با حس مبهم افسردگی، ناراحتی و اندوه به درمانگر مراجعه می‌کنند.
• این افراد همیشه حس می‌کنند از سوی دیگران مورد توجه و محبت و همچنین حمایت قرار نمی‌گیرند. آن‌ها حتی درباره درمانگر خود چنین احساسی را تجربه می‌کنند و انتظار حمایت و همراهی از طرف او را ندارند.
• آن‌ها اغلب احساس پوچی و بی‌معنایی و محرومیت از توجه را درون خود دارند و این احساسات همواره با آن‌هاست.
• کسانی که با این طرحواره درونشان زندگی می‌کنند، تمایل خودشان را برای دریافت محبت ابراز نمی‌کنند. آن‌ها معمولا از افراد نزدیک خانواده‌شان نیز درخواست محبت و همدلی ندارند و بیشتر از دیگران پرسش می‌کنند تا اینکه درباره خودشان صحبت کنند.
• از آنجایی که تمایل خود را برای دریافت محبت، توجه، حمایت و همدلی ابراز نمی‌کنند، به طور طبیعی این احساسات را نیز از سوی دیگران دریافت نمی‌کنند.
• این افراد در انتخاب پارتنر، همسر و شریک زندگی، به سمت کسانی جذب می‌شوند که بی‌عاطفه و خودمحور یا تنها و بسیار نیازمند هستند و توانایی جبران هیجانات را فرد را ندارند.
• افرادی با طرحواره محرومیت عاطفی از برقراری روابط صمیمی با دیگران دوری می‌کنند. چراکه انتظار رابطه صمیمی را از سوی دیگران ندارند. همچینین از روابط میان فردی هم اجتناب می‌کنند و ترجیح می‌دهند وارد این روابط نشوند.
• گاهی اوقات سویه بسیار افراطی محرومیت عاطفی در فرد به این صورت بروز می‌کند که فرد در صورت عدم ارضای نیازهای خود، عصبانی می‌شود. فردی که با طرحواره محرومیت عاطفی روبه‌رو است، کمی به سمت خودشیفتگی متمایل است. زیرا از طرفی در کودکی با محرومیت عاطفی رو در رو بوده است و از طرف دیگر بسیار لوس تربیت شده است و انتظار دارد که دیگران در هر حالتی نیازهای او را برطرف کنند.
• گاهی ممکن است این افراد تنها به دلیل وجود هوش و استعداد درون خود مورد محبت دیگران واقع شده باشند و هرگز محبت خالصی را دریافت نکرده‌اند.
• در برخی موارد طرحواره محرومیت عاطفی در فرد به شکل نیازمندی کامل خودش را نشان می‌دهد. به زبان ساده فرد آنقدر خودش را نیازمند و وابسته نشان می‌دهد که دیگران تصور می‌کنند ناتوان و درمانده است.
• این افراد ممکن است علائم جسمی و روان‌تنی را هم تجربه کنند و به واسطه مشکلات جسمی، در جهت جلب توجه اطرافیان قدم بردارند.

علت شکل‌گیری طرحواره محرومیت عاطفی

محرومیت عاطفی نیز مانند بسیاری از طرحواره‌ها به دلیل بازخوردها یا واکنش‌های محیطی و به خصوص والدین ایجاد می‌شود. اما نکته بسیار مهمی که درباره محرومیت عاطفی وجود دارد این است که به سختی می‌توان رد آن را در افکار فرد پیدا کرد. زیرا باور علمی درباره طرحواره محرمیت عاطفی این است که این طرحواره عمدتا زمانی شکل‌ گرفته است که شما حتی قادر صحبت کردن هم نبودید.
بنابراین می‌توان ریشه های تحولی طرحواره محرومیت عاطفی را در موارد زیر جست‌وجو کرد:

مادر نامهربان

اولین و مهم‌ترین دلیل شکل‌گیری طرحواره محرومیت عاطفی وجود یک مادر نامهربان و سرد است که به اندازه کافی به کودک خود محبت نمی‌کند، او را در آغوش نمی‌گیرد و نسبت به او سرد و بی‌عاطفه است.

والدین بی‌توجه

این علت به دلیل وجود والدینی بروز می‌کند که  نسبت به کودک بسیار بی‌توجه هستند و برای او وقت کافی اختصاص نمی‌دهند. در این حالت کودک از دریافت محبت و حمایت از سوی پدر و مار محروم می‌شود و زمینه برای بروز این طرحواره به وجود می‌آید.

عدم برقراری ارتباط با کودک

بسیاری از والدی و به ویژه مادر، توانایی برقراری ارتباط با کودک خود را ندارند. از نیازهای او آگاه نیستند و نمی‌توانند به طور مناسب این نیازها را در او برطرف کنند.

عدم حمایت والدین

در برخی موارد، این طرحواره به دلیل عدم حمایت مناسب والدین بروز می‌کند. در واقع یا والدین، کودک را از دریافت همراهی و حمایت محروم کرده‌اند و یا آنقدر قدرتمند نبوده‌اند که کودک احساس کند می‌تواند از آن‌ها طلب حمایت کند.

چرا افراد تله محرومیت عاطفی پرتوقع هستند؟

همانطور که اشاره کردیم، بسیاری از افرادی که با تله محرومیت هیجان روبه‌رو هستند، به عنوان افراد پرتوقع شناخته می‌شوند. به نظر شما علت این اتفاق چیست؟
این افراد در مواجهه با محرومیت‌های زندگی خود تلاش می‌کنند آن را با خصومت و توقع بالا جبران کنند. در واقع به سمتی از خودشیفتگی متمایل می‌شوند و انتظار دارند که دیگران در جهت رفع نیازهای آن‌ها قدم بردارند.

بنابراین می‌توان گفت افرادی که با توقع زیاد و خودشیفتگی در تلاش برای جبران محرومیت‌های خود هستند، با دو تله در زندگی خود مواجه‌اند. اول تله محرومیت عاطفی و دوم طرحواره استحقاق و بزرگ منشی.
این افراد تصور می‌کنند که با پیش گرفتن توقع از دیگران به نیازهای خودشان دست می‌یابند و از این طریق می‌توانند محرومیتشان را جبران کنند. در حالیکه این پیش‌فرض کاملا اشتباه است. زیرا این رفتار پوششی بر نیازهای عمیق آن‌هاست.

آیا محرومیت عاطفی و بازداری عاطفی متفاوت‌اند؟

بسیاری از از افراد به اشتباه طرحواره محرومیت عاطفی و طرحواره بازداری عاطفی را اشتباه می‌گیرند و قادر به تشخیص تفاوت میان این دو طرحواره نیستند. محرومیت عاطفی همانطور که گفتیم با این احساس در فرد بروز می‌کند که تنها و بی‌پناه است و از سوی دیگران دوست داشتنی و حمایت شده نیست.
در حالیکه در بازداری عاطفی، فرد به جای عاطفی و بیانگر بودن، از نظر عاطفی بسیار منفعل و بی‌تفاوت است. در این حالت فرد به جای برون ریزی عاطفی، در یک خویشتن‌داری افراطی گرفتار می‌شود که اجازه بروز عواطف و احساسات را به او نمی‌دهد.
بر این اساس باید تاکید کرد که این دو طرحواره کاملا متفاوت هستند و به شکل‌های گوناگونی در افراد بروز می‌کنند.

درمان طرحواره محرومیت عاطفی

طرحواره درمانی روش درمانی خاصی در روانشناسی است که می‌بایست به کمک یک طرحواره درمانگر متخصص و کارآزموده به کار گرفته شود. در این روش درمانی بهتر است به توصیه‌های درمانگر خود توجه کنید و براساس آنچه او در روند بهبود طرحواره شما ضروری می‌داند حرکت کنید.
در این روش، درمانگر به دنبال ریشه و علت‌های اصلی بروز این طرحواره است و نکته جالب اینجاست که افراد معمولا نمی‌دانند چه چیزهایی را از دست داده‌اند و از آن آگاه نیستند. این افراد با کمک روانشناس از تکنیک‌هایی مانند تصیرسازی ذهنی استفاده می‌کنند و از این طریق با کودک تنهای درونشان ارتباط برقرار می‌کنند. در جریان این تصویرسازی و ارتباط دادن آن با مشکل فعلی خود، خشم و ناراحتی خود را نسبت به والدینی که او را ازهیجانات محروم کرده‌اند بروز می‌دهد.درمان طرحواره محرومیت عاطفی مانند بسیاری از طرحواره‌های دیگر، نیازمند استمرار، مداومت و نظم است. بنابراین به خاطر داشته باشید که شرکت منظم در جلسات درمان و صبور بودن برای رسیدن به نتیجه مطاوب در این مسیر بسیار مهم است.

بهترین کلینیک درمان تله محرومیت عاطفی

برای پیش رفتن به سمت درمان نیاز به کلینیک و درمانگری دارید که در این زمینه تخصص کافی داشته باشد. بنابراین بهتر است به کلینیک‌های معتبر با نام و نشانی مشخص مراجعه کرده و پیش از انتخاب، پیشینه درمانگران و مرکز را بررسی کنید.