ممکن است هر یک از ما در طول زندگی خود احساس کنیم توان انجام برخی کارها را نداریم یا برای انجام یک فعالیت نیاز به افرادی داشته باشیم که ما را راهنمایی یا کمک کنند.

تابه‌حال این احساس به شما دست داده که فکر کنید برای انجام برخی کارها توانایی لازم را ندارید یا بدون حضور دیگران، از پس انجام دادن آن برنمی‌آیید؟

مقداری از این احساسات خصوصا در برابر انجام کارهای بزرگ یا سخت طبیعی است. اما گاهی اوقات شدت این ناتوانی آنقدر زیاد می‌شود که زندگی، فعالیت و کار شما را تحت تاثیر قرار می‌دهد و به مرور زمان به عنوان یک اختلال جدی در زندگی خودش را نشان می‌دهد.

طرحواره‌هایی که از کودکی در ذهن شما شکل گرفته‌اند، در بزرگسالی خودشان را به گونه‌های مختلفی نشان می‌دهند و گوشه‌هایی از زندگی‌تان را تحت سیطره خود درمی‌آورند. طرحواره وابستگی یکی از مهم‌ترین طرحواره‌هایی است که در کودکی و در برخورد با والدین، خانواده، محیط و … شکل می‌گیرد و در بزرگسالی بروز می‌کند.

در این مطلب از سوشیانت تست قصد داریم شما را با طرحواره وابستگی و نشانه‌های آن آشنا آشنا کنیم. اگر دوست دارید این طرحواره روانشناختی را بیشتر بشناسید ما را در ادامه این مطلب همراهی کنید.

طرحواره وابستگی بی کفایتی چیست؟

احساس درماندگی و ناتوانی در انجام در دادن امور زندگی ویژگی محوری بیمارانی که دارای طرحواره‌های وابستگی و بی کفایتی هستند. آن‌ها به طور عمیقی باور دارند که به تنهایی از عهده‌ی مسئولیت و وظایف زندگی خود بر نمی‌آیند به همین دلیل به دیگران وابسته نی‌شود و همیشه دست یاری به سوی آن‌ها دراز می‌کنند. در برخی موارد برخی از افراد دارای این طرحواره توانایی مراقبت از خود، حل مشکلات روزانه، قضاوت و تصمیم گیری نیز ندارند. این افراد عموماً گزارش می‌دهند که در دوره‌ای کودکی والدینشان از آن‌ها انتظاراتی داشته‌اند که فراتر از توانمندی آن‌ها بود است و به این ترتیب به عزت نفس آن‌ها لطمه زده‌اند. از طرفی دیگر گزارش می‌کنند که والدین به طور افراطی از آن‎‌ها حمایت کرده‌اند و هیچ مسئولیتی را به آن‌ها ولگذار نکرده‌اند از این رو آن‌ها مهارت‌های لازم برای تصمیم گیری و انجام وظایف روزانه را نیاموخته‌اند. این افراد احساس شایستگی و کفایت‌مندی نمی‌کنند.

شاید بهترین تعریف از طرحواره وابستگی این باشد که:« به تنهایی هیچ کاری را نمی‌توانم انجام دهم!». افراد زیادی وجود دارند که با این طرحواره درگیرند و خودشان را برای تنها انجام دادن کارها ناتوان می‌دانند.

شعاری که افراد دارای طرحواره وابستگی با آن زندگی می‌کنند این است که «نمی‌توانم به تنهایی گلیم خودم را از آب بیرون بکشم و به دیگران نیازمندم».

همین چند جمله به خوبی می‌تواند این طرحواره را تعریف کند. افرادی که با تله وابستگی زندگی می‌کنند، بدون تصمیم‌گیری دیگران قادر به انجام کارهایشان نیستند و مانند یک کودک سرگردان، دائما منتظر نظر و راهنمایی دیگرانند!

در این طرحواره فرد هیچ احساس اختیاری از خودش ندارد و همه کارها، فعالیت‌ها و دیگر ابعاد زندگی‌اش، منوط به تصمیم‌گیری دیگران است.

نشانه‌های طرحواره وابستگی بی کفایتی چیست؟

هر یک از طرحواره‌های زندگی با نشانه‌های خاصی شناخته می‌شوند و همین نشانه‌ها هستند که برای مثال طرحواره رهاشدگی را از طرحواره نقص و شرم و یا طرحواره اطاعت یا وابستگی و … متمایز می‌کنند. به طور کلی ویژگی افرادی را که با طرحواره وابستگی زندگی می‌کنند، در موارد زیر جای می‌دهند:

عدم توانایی در تصمیم‌گیری

اولین ویژگی فردی که با تله وابستگی روبه‌رو است، عدم توانایی در تصمیم‌گیری است. این افراد خودشان را برای تصمیم‌گیری در هر مقطع از زندگی آنچنان ناتوان می‌بینند که ترجیح می‌دهند افراد دیگری به جای آن‌ها تصمیم‌گیری کنند.

کمک خواستن دائمی از دیگران

از دیگر ویژگی‌های افرادی با تله وابستگی می‌توان به کمک خواستن دائمی از دیگران اشاره کرد. این افراد برای انجام فعالیت‌ها، حتی کارهای ساده از دیگران طلب کمک می‌کنند و معمولا خودشان به تنهایی دست به انجام کارها نمی‌زنند.

در بسیاری از موارد نیز سعی می‌کنند کارهای مربوط به خودشان را به دیگران بسپارند و با راهنمایی‌ها و کمک‌های آنان جلو بروند.

کنار گذاشتن کارها

این افراد اعتقاد دارند که من بی‌کفایتم پس به دیگران وابسته‌ام! بنابراین اگر نتوانند افرادی را پیدا کنند که در انجام فعالیت‌ها به آن‌ها تکیه کنند و از آن‌ها کمک بگیرند، کارهای خود را کنار می‌گذارند!

تفاوتی ندارد که این کارها در چه حوزه‌ای هستند. از رها کردن دانشگاه تا شغل و دیگر کارهای زندگی، در این دایره جای می‌گیرند.

ناتوانی در مدیریت مالی

کسانی که در تله وابستگی گرفتار شده‌اند، در مدیریت مالی ناتوانند و اغلب درآمد و پول‌های خود را بدون برنامه‌ریزی خرج می‌کنند.

ناتوانی در تنهایی به سفر رفتن

افراد زیادی وجود دارند که از تنها سفر کردن چندان خوششان نمی‌آید و دوست دارند به شکل گروهی سفر کنند. اما در عین حال توان تنها سفر کردن را هم دارند و اگر در مواردی مجبور باشند، این کار را انجام می‌دهند.

درحالیکه افرادی با طرحواره وابستگی در تنها سفر کردن ناتوانند و از آنجایی که معتقدند باید کسی همراهشان باشند و به تنهایی قادر به سفر نیستند، عموما تنها سفر نمی‌کنند.

سوال مداوم درباره نحوه انجام کارهای جدید

سوال درباره شیوه انجام کارهای جدید بسیار طبیعی است. اما زمانی که این پرسش‌ها بیش از اندازه مطرح می‌شوند، نشان از طرحواره وابستگی دارند.

اطمینان یافتن دائمی از تصمیم‌ها

همانطور که اشاره کردیم، فردی که به تله وابستگی دچار است، خودش را فرد بی‌کفایتی می‌داند که به تنهایی قادر به انجام کارها نیست و وابستگی شدیدی به دیگران دارد. این افراد از تصمیم‌هایی که برای هر بخش از زندگی خود می‌گیرند اطمینان ندارند و برای مطمئن شدن از تصمیم درست خود، به صورت دائمی به دنبال تاییدطلبی از دیگران هستند.

اجتناب از پذیرفتن مسئولیت‌های جدید

فردی که تله وابستگی را درون خود دارد، از پذیرفتن مسئولیت‌های جدید و قرار گرفتن در موقعیت‌های تازه دوری می‌کند. او ترجیح می‌دهد برای انجام هر کاری در همان موقعیتی که همیشه بوده است، باقی بماند. به همین دلیل از اتفاقاتی مانند ارتقای شغلی، تغییر شغل یا رشت تحصیلی و … واهمه دارد.

دلایل شکل‌گیری تله وابستگی

طرحواره‌ها به دلایل گوناگونی اتفاق می‌افتند و ریشه‌های تحولی خاص خودشان را دارند. ریشه تحولی تله وابستگی را می‌توان در دو چیز یافت که در نهایت به ایجاد و شکل‌گیری طرحواره وابستگی منجر می‌شود:

1. حمایت افراطی والدین

در بسیاری از موارد حمایت‌های افراطی و بیش‌ازاندازه والدین در دوران کودکی به ایجاد طرحواره وابستگی منجر می‌شود. این والدین معمولا به شیوه زیر عمل می‌کنند:

• فارغ از سن‌وسال شما می‌خواهند در تمام مراحل زندگی، شما را راهنمایی و همراهی کنند و معتقدند که به حمایت آن‌ها نیاز دارید.
• پدر و مادر همیشه به جای شما تصمیم می‌گیرند و قدرت انتخابی به شما نمی‌دهند.
• والدین همه کارها را خودشان انجام می‌دهند و هیچ مسئولیتی را به شما واگذار نمی‌کنند و به زبان ساده اجازه نمی‌دهند آب در دل شما تکان بخورد!
• والدین معمولا تکالیف درسی شما را انجام می‌دهند.
• پدر و مادر به صورت دائمی عقاید، علایق و تصمیم‌های شما را به سخره می‌گیرند و یا از شما انتقاد می‌کنند.
• والدین شما دائما خطرات موجود در اجتماع را به شما یادآوری می‌کنند و جامعه را محیط به شدت ناامنی می‌دانند که قرار است به شما آسیب برساند.
• جدایی از والدین به ندرت و بسیار کم برای شما اتفاق می‌افتد و هیچوقت احساس استقلال نمی‌کنید.

2. حمایت تفریطی والدین (حمایت اندک)

در بسیاری از موارد نیز حمایت اندک والدین و رها کردن شما در کودکی، زمینه شکل‌گیری طرحواره وابستگی را ایجاد می‌کند. حمایت اندک والدین را می‌توان در موارد زیر جست‌وجو کرد:

• همیشه در همه امور به تنهایی تصمیم می‌گیرید و از مشورت والدین محروم هستید. گاهی این تصمیم‌گیری‌ها حتی فراتر از سن‌وسال شما بوده است.
• در کودکی مجبور بودید مانند یک بزرگسال در خانواده رفتار کنید.
• همیشه این انتظار نسبت به شما وجود داشته است که باید درباره مسائل گوناگون اطلاع داشته باشید. در حالیکه بسیاری از این مسائل فراتر از سن و درک شما بوده است.
• والدین همیشه راهنمایی‌های خودشان را از شما دریغ کرده‌اند.

چطور می‌توان از تله وابستگی دور شد؟

تله یا طرحواره وابستگی می‌تواند زندگی شما را از نظم طبیعی خودش خارج کند و این احساس وابستگی به دیگران، اجازه انجام بسیاری از کارها را به شما ندهد. بنابراین بهتر است به دنبال درمان وابستگی باشید و روش‌هایی را که در این مسیر به شما کمک می‌کنند، یاد بگیرید و تمرین کنید.

مهم‌ترین قدم برای بهبود طرحواره وابستگی، پذیرفتن و قبول وجود این طرحواره درون خود است. در بسیاری از موارد ویژگی‌های این طرحواره آنقدر آشکار است که به راحتی می‌توان آن را مشاهده کرد.

حتی اگر نمی‌دانید با این طرحواره درون خودتان روبه‌رو هستید یا نه، چالش‌ها، مشکلات تصمیم‌گیری روزانه و همه علائمی که شما را آزار می‌دهد یادداشت کنید تا اشراف بیشتری روی آن‌ها داشته باشید.

قدم بعدی مراجعه به روان درمانگر متخصص و کارآزموده در حوزه طرحواره درمانی است. با مراجعه به درمانگر می‌توانید با دید باز و منطقی به طرحواره خود، مشکلاتی که برایتان ایجاد کرده و دلایل شکل‌گیری آن نگاه کنید و روش‌های درمانی مناسب آن را به کار بگیرید.

یکی از موثرترین راه‌های درمان و بهبودی طرحواره وابستگی، اجبار خود به انجام کارهای کوچک بدون کمک دیگران است. پس از آن سعی کنید برای انجام هر فعالیتی به صورت انفرادی، به خودتان پاداش بدهید و هر هفته تعداد این کارها را بیشتر و دایره آن را بزرگتر کنید.

بهترین مرکز طرحواره درمانی کجاست؟

طرحواره درمانی یکی از مهم‌ترین درمان‌های روانشناختی است که به شکل بسیار موثری به درمان و بهبودی افراد کمک می‌کند. برای برخورداری از یک درمان مبتنی بر طرحواره به صورت تخصصی، می‌بایست به یک مرکز یا کلینیک بسیار معتبر مراجعه کنید که درمانگران آن تخصص‌های مورد نیاز شما را داشته باشند.

یافتن بهترین مرکز طرحواره درمانی کار آسانی نیست و برای این کار می‌بایست به خوبی تحقیق و بررسی کنید. در این مسیر به سراغ کلینیک‌های روانشناسی بروید که نام و نشانی مشخصی دارند و پیشینه و سوابق آن‌ها به روشنی قابل بررسی است.