باور مرکزی افراد که این طرحواره را داند از این قرار است که با دیگران تفاوت‌های چشم گیری دارند و از این رو به کسی یا گروهی احساس تعلق خاطر نمی‌کنند. این بیماران تا حد زیادی خود را وصله‌ی ناجور جمع می‌دانند. این طرحواره‌ به دلیل محرومیت‌های اجتماعی مانند منزوی بودن از گروه همسالان یا منزوی بودن خانواده از دیگران شکل می‌گیرد. والدین این بیماران ممکن است آن ها را به نداشتن فعالیت‌ها و معاشرت‌های اجتماعی تشویق کرده‌اند و یا اینکه به دلیل داشتن برخی ویژگی‌ها مانند عضو گروه اقلیت قومی یا مذهبی بودن یا داشتن ویژگی‌های مانند هوش بالا یا پایین و سایر مواردی که باعث تفاوت با دیگران می‌شود دچار طرحواره شده‌اند. ممکن است در تاریخچه‌ی این بیماران پیشینه‌ی خانوادگی، قومی و فرهنگی متفاوت از فرهنگ بزرگتر وجود داشته است.

افرادی که در تله انزوای اجتماعی به دام افتاده اند باور دارند با بقیه متفاوت هستند و احساس می کنند از دنیا کنار گذاشته شده اند. اشخاص عضو اقلیت های مذهبی، خانواده های مشهور، بسیار باهوش، بسیار زیبا یا بسیار زشت، کسانی که درگیر بیماری های خاص هستند، یا به طبقات بالای اجتماعی یا طبقات محروم تعلق دارند، ممکن است به این باور برسند که با بقیه متفاوت هستند.

اگر تله انزوای اجتماعی در زندگی شما پر رنگ باشد، ممکن است در کودکی شرایطی را تجربه کرده باشید که حتی وقتی با دیگران بوده‌اید، احساس تنهایی زیادی داشتید. شاید بچه‌های دیگر شما را هنگام بازی کنار گذاشته باشند و شما به شکلی منفی در یک لحظه باور کرده‌اید که با دیگران متفاوت هستید و مطمئن بودید که نمی‌توانید این برداشت را جبران کنید.

اما متأسفانه، با وجود تله انزوای اجتماعی اتصال به جمع بسیار دشوار است. زیرا وقتی در کنار دیگران هستیم، خودآگاهی و اضطراب زیادی را احساس می‌کنیم. در نهایت احساس می‌کنیم که در یک بحران سخت، گیر افتاده‌ایم. ما وقتی با مردم هستیم، درد می‌کشیم و وقتی نیستیم هم درد می‌کشیم

چگونه طرحواره انزوای اجتماعی در ما شکل می‌گیرد؟

طرحواره انزوای اجتماعی به چند دلیل ایجاد می‌شود: یکی از دلایل اصلی این است که خانواده اصلی شما تفاوت فاحشی با خانواده‌های اطراف شما داشته است. این تفاوت ممکن است به دلیل قومیت، مذهب یا وضعیت مالی باشد. اگر خانواده شما زیاد جابجا شده‌اند، بنابراین شما فرصتی برای ایجاد دوستی و روابط عمیق‌تر پیدا نکرده‌اید و همیشه بچه جدید محله بوده‌اید. گاهی اوقات نیز در صورت بروز ناتوانی، بدشکلی یا سبک شخصیتی که شما را از سایر کودکان متمایز می‌کند یا به دلیل متفاوت بودن، مورد آزار و اذیت قرار گرفته‌اید.

ریشه های تحولی طرحواره انزوای اجتماعی

١. شما به دلیل ویژگی های ظاهری تان ( مثل قيافه، قد، لکنت زبان)، نسبت به همسن و سال های خود، احساس حقارت می کردید. بچه ها شما را دست می انداختند، شما را مسخره می کردند یا حتی به خاطر این ویژگی های ظاهری باعث آزار شما می شده اند.

۲. خانواده شما با همسایه ها و اطرافیان خیلی فرق داشت.

٣. شما با سایر بچه ها و حتی با اعضای خانواده تان خیلی فرق داشتید.

۴. شما کودکی آرام و گوش به فرمان بودید و طبق انتظارات دیگران رفتار می کردید و هیچگاه به علایق خودتان اهمیت نمی دادید. در حال حاضر احساس می کنید اصلا در روابط اجتماعی، عددی به حساب نمی آیید.

عوامل تشدید طرحواره انزوای اجتماعی

1. احساس متفاوت بودن و بی ارزشی می کنید. تفاوت ها را بزرگ و شباهت ها را کوچک جلوه می دهید. زمانی که در کنار دیگران هم هستید احساس تنهایی می کنید.

2. در محیط کار خود سرتان به کار خودتان مشغول است، درجه نمی گیرید و در محور و راس کار نیستید و خودتان را متعلق به گروه نمی دانید.

3. در جمع احساس راحتی نمی کنید و اضطراب دارید و در صحبت با غریبه ها راحت نیستید و سعی می کنید برای هر جمله بعدی خود برنامه ریزی کنید. فکر می کنید چیز خاصی برای ارائه ندارید.

4. از پیوستن به گروه امتناع می کنید. فقط با دوستان و آشنایان و یا خانواده خود معاشرت می کنید.

5. اگر افراد با خانواده شما ملاقات کنند یا در مورد آنها بدانند شما احساس خجالت می کنید. خانواده خودتان را از دیگران پنهان می کنید.

6. در جمع تظاهر به این می کنید که مثل دیگران هستید. در زندگی پنهان کاری دارید و معتقد هستید که اگر دیگران در مورد آن بدانند شما را تحقیر یا ترک تان می کنند.

7. تاکید زیادی روی نقص های خانواده خود دارید تا : موقعیت خود را ارتقاء دهید اموال خود را زیاد کنید یا به نظر تحصیل کرده بیایید، تفاوت های قومی را پنهان می کنید.

8. در مورد ظاهر خود حساس هستید فکر می کنید جذاب نیستید و نسبت به ضعف های ظاهر خود خجالت می کشید.

9. از موقعیت هایی که امکان دارد در آن ها احمق، کند ذهن، یا ناشی جلوه کنید امتناع می کنید.

10 .سعی و تلاش زیادی می کنید در جهت جبران چیزی که آن را نقص اجتماعی می دانید. یعنی دارید در اثبات محبوبیت، مهارت های اجتماعی، موفقیت در کار، تعلق به یک گروه یا تربیت فرزندانی که محبوب و مشهور هستند، تلاش می کنید

نشانه های طرحواره انزوای اجتماعی

• تله انزوای اجتماعی می تواند مربوط به ویژگی های ظاهری فرد باشد. چنین فردی به خاطر باورهای نادرستی که در مورد خصوصیات ظاهری خود دارد احساس حقارت می کنند. به خاطر این احساس حقارت، شخص درگیر اضطراب یا افسردگی می شود.
• کسی که در این تله افتاده باشد، به دلیل تفاوت هایی که با دیگران حس می کند، احساس خوبی در مورد خودش ندارد و این باعث عذاب آنهاست.
• همچنین این افراد از این که مورد قضاوت دیگران قرار گیرند، دچار نگرانی و اضطراب می شوند.
• کسی که در تله انزوای اجتماعی به دام افتاده است به دو شیوه امکان دارد رفتار کند:
• مردم آزاری می کند یا منزوی می شود.
• همچنین ممکن است فردی به ظاهر بسیار خوش مشرب و اهل معاشرت باشد ولی از درون احساس تنهایی می کند.

مراحل تغییر طرحواره زندگی انزوای اجتماعی

1. ریشه های تحولی تله زندگی طرد اجتماعی را در دوران کودکی تان درک کنید. احساس حقارت و انزوای کودک درون تان را درک کنید.

۲. موقعیتهایی را بنویسید که در زندگی روزمره خود دچار احساس آشفتگی و اضطراب می شوید.

٣. موقعیت هایی را بنویسید که از آنها اجتناب می کنید.

۴. چنانچه در موقعیت هایی دچار احساس تنهایی و تفاوت می شوید و با جبران افراطی یا حمله متقابل، سعی در پنهان سازی این احساس ها دارید، سعی کنید این موقعیت ها را بنویسید.

۵. مراحل اول تا چهارم را بنویسید. سپس ویژگی هایی را بنویسید که باعث می شوند از دیگران منزوی شوید، احساس حقارت کنید یا آسیب پذیر جلوه کنید.

۶. اگر واقعا مشکلات و کمبودهایی دارید که واقعی هستند، پس راهکارهایی را برای غلبه بر این مشکلات و کمبودها یا کاهش اثرات آنها پیدا کنید. به تدریج بر این مشکلات غلبه کنید.

۷. در اهمیت عیبها و نقص هایی که نتوانسته اید تغییر بدهید، تجدیدنظر کنید. منظور این است که دیدگاه خودتان را درباره عیبها و نقص های تغییرناپذیر، عوض کنید.

۸ برای هرکدام از عیب ها و نقص های خود، کارت آموزشی تهیه کنید.

۹. از موقعیت های کاری و اجتماعی که اجتناب می کنید، سلسله مراتبی تهیه کنید. سعی کنید به تدریج به این موقعیت ها وارد شوید.

۱۰. وقتی در جمع به سر می برید سعی کنید آغازگر مکالمه با دیگران باشید.

۱۱. سعی کنید در گروهها، شخصیت اصلی خودتان را بروز دهید و نقش بازی نکنید.

۱۲. دست از تلاش برای جبران افراطی حوزه های نادلپذیر، ناخوشایند و نامحبوب بردارید.

درمان طرحواره انزوای اجتماعی

افرادی که دچار تله انزوای اجتماعی هستند از وارد شدن به گروه ها خودداری می کنند و بیشتر در حاشیه می مانند. این افراد تمایل دارند فعالیت هایی انجام دهند که مستلزم تنهایی باشد و اغلب افراد تنها به دام این تله افتاده اند.

هدف مواجه کردن بیمار با موقعیت هایی که از آن می ترسند و اجتناب می کنند. از آنجا که در روند این رویارویی، فرد سطح بالایی از ناراحتی هیجانی را متحمل می شود، اجتناب زیادی در درمان از خود نشان می دهد.

هدف دیگر در درمان تله انزوای اجتماعی این است که احساس تفاوتی که این افراد دارند کاهش پیدا کند. کسانی که به دام این تله افتاده اند، باید از گروه هایی که پذیرای آنها نیستند دوری کنند و به دنبال افراد و گروه هایی باشند که به خودشان شباهت بیشتری دارند.

هدف درمان کاهش احساس تفاوتشان با دیگران و این‌که اگر آن‌ها بخشی از کل جامعه نباشند با این حال افراد دیگری شبیه به آن‌ها وجود دارند.

نکته مهم در درمان تله انزوای اجتماعی این است که افراد برای رسیدن به اهداف درمان، تغییرات مهمی در زندگیشان ایجاد کنند.

به احتمال زیاد داشتن نشانه های زیر به منظور فعال شدن این طرحواره در شما خواهد بود:

1. احساس می‌کنم متناسب نیستم.
2. من همیشه احساس می‌کنم از گروه بیرون هستم.
3. تا بزرگسالی، خانواده‌ام با خانواده‌های دیگر اطرافمان متفاوت بودند.
4. در زمان کودکی و نوجوانی خانواده‌ام بسیار جابجا شدند.
5. احساس می‌کنم هیچ کس واقعاً مرا درک نمی‌کند.
6. برای من خیلی سخت است که با دیگران ارتباط برقرار کنم.
7. مردم فکر می‌کنند من عجیب و غریب هستم .
8. من تنها هستم.
9. من اساساً با بقیه فرق دارم.
10. من باید خیلی تلاش کنم تا مورد قبول دیگران قرار بگیرم.